فرهنگ توضیحی جهانِ نشانه و معنا

دکتر حمیدرضا شعیری

دکتر بهروز محمودی بختیاری

دکتر مهدی سبزواری
معرفی کتاب

فرهنگ توضیحی جهانِ نشانه و معنا
کتاب فرهنگ توضیحی جهانِ نشانه و معنا حاصل تلاش و پژوهشهای اساتید حوزۀ نشانه‌شناسی، پرفسور حمیدرضا شعیری، استاد دانشگاه تربیتمدرس، نشانه معناشناس بینالمللی و متخصص گفتمانشناسی؛ دکتر بهروز محمودی بختیاری، دانشیار پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، مدرس و پژوهشگر حوزۀ مطالعات زبان، گفتمان، و آثار هنری؛ دکتر مهدی سبزواری استادیار دانشگاه پیامنور، پژوهشگر حوزۀ روایتشناسی و زبانشناسی تعاملی است که توسط انتشارات لوگوس در اردیبهشتماه سال ۱۴۰۲ در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
فرهنگ توضیحی جهان نشانه و معنا محصول بیست سال تجربۀ کاربردی و پنج سال تلاش پیوستۀ پژوهشی اساتیدی باتجربه در این حوزه است. این فرهنگ کارکردی بینرشتهای دارد و برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های زبانشناسی، هنر، معماری، موسیقی، ادبیات، فضای شهری، محیطزیست و… تبیین شده است. درواقع، حوزۀ نشانه و معنا که در این فرهنگ به آن پرداخته شده است، سه ویژگی بسیار مهم دارد: نخست، قبل از هرچیز این حوزه میانرشتهای محسوب می‌شود؛ زیرا نشانهها و معناها کنشهایی‌اند که در همۀ گفتمانهای کلامی، تصویری، معماری، موسیقایی و… وجود دارند و علوم مختلف، هم در بیان نظری دیدگاه خود و هم در روش‌شناسی خود راهی جز استفاده از آن‌ها ندارند؛ دوم، (ویژگی دیگر این حوزه این است که هم در فرایند شکلگیری متون) جریان تولید معنا (نقش فعال دارد و هم اینکه در فرایند خوانش و تحلیل همان متون) دریافت معنا و گفتمانها نقشی اساسی ایفا میکند؛ سوم، در این فرهنگ سیر تحول نشانهمعناها نیز بهخوبی نشان داده شده است؛ زیرا از محدودترین تا گستردهترین سطح را دربرمیگیرند، به دلیل همین ویژگی، مباحث از نشانهشناسی آغاز شده و به نشانهمعناشناسی گفتمانی و عملگرا میرسد؛ چهارم، بالاخره در این فرهنگ، نشانهمعناها هم درون متن و گفتمان و هم در رابطۀ انسان با جهان تبیین قرار میگیرند، از گفتمان عبور کرده و به عرصۀ میدان کنشهای بیرونی قدم میگذارد.

پدیدآورندگان کتاب

• دکتر حمیدرضا شعیری نشانهشناس، منتقد ادبی و هنری، رییس حلقۀ نشانهشناسی تهران، استادتمام دانشگاه تربیت مدرس، عضو انجمن سمیوتیک فرانسه، نمایندۀ ایران در انجمن جهانی نشانهشناسی، سردبیر مجله بینالمللی جستارهای زبانی، سردبیر مجله علمی- پژوهشی روایتشناسی، کارگردان تئاتر با کارگردانی هشت نمایش به زبان فرانسه، انتشار بیش از ۱۲۰ مقالۀ پژوهشی، رییس انجمن ایرانی زبان و ادبیات فرانسه، نویسنده و مؤلف شش کتاب در حوزۀ نشانه و معنا و نظریهپرداز حوزۀ معنا و گفتمانشناسی است. دکتر شعیری در طول فعالیتهای علمی خود به تبیین نظریۀ نظام شَوِشی و بُوِشی گفتمان، پادگفتمان، نظریۀ روایی پساکلاسیک، نظریۀ تعامل گفتمانی، نشانه‌ بومزیست، نظریۀ پروتز و گفتمان و همچنین نظریه اشتباه و فرصت معناسازی پرداخته است.
• بهروز محمودي بختياري، دارای دکترای رشتۀ زبانشناسی، و عضو هيئت علمي دانشگاه تهران است. فعالیت‌های پژوهشی ایشان عبارت‌اند از: تحليل و سبكشناسي گفتمان (بهويژه گفتمان نمايشي)، نشانهشناسی درام و فیلم، مطالعات زبانشناختي گويشهاي ايراني، و آموزش زبان فارسي به خارجیان. همچنین آثار فاخری را به فارسی برگرداندهاند.
• مهدی سبزواری، دارای دکترای رشتۀ زبان‌شناسی همگانی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی از دانشگاه علامه طباطبایی است. رسالۀ دکتری وی با عنوان «ترکیب‌پذیری معنایی در اسامی مرکب فارسی امروز» به راه‌نمایی استاد فقید دکتر علی‌محمد حق‌شناس در سال 1388 ارائه و با نمرۀ عالی از آن دفاع شد. وی از سال 1391 عضو هیئت علمی و استادیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه پیام نور استان تهران است. همچنین به مدت یک سال (1401 -1400) محقق مهمان گروه زبانشناسی دانشگاه لوند در کشور سوئد بوده است و در فعالیتهای پژوهشی گروه زبانشناسی آن دانشگاه مشارکت داشته است. فعالیت‌های پژوهشی ایشان عبارت‌اند از: حوزه‌های صرف کلمات مرکب، معنی‌شناسی، زبان‌شناسی شناختی، نشانهشناسی، دستورنویسی، ساخت زبان فارسی، مکاتب و جریان‌‌های زبان‌شناسی و مطالعات بینارشته‌ای.