نقد و پژوهش منتخب در سایت
«آینه‌ی تمام نمای زن امروز در شعر معاصر»
✍پرویز حسینی
نویسنده و منتقد
گزینه‌ی اشعار نرگس دوست
(چاپ اول-۱۳۹۷)
(چاپ سوم- ۱۴۰۴)
نشر نارنج
همراه با یادداشت ناشر کاوه کرباسی
«آدم‌ها
شبی ماه را
درپیراهنم کشتند
ماه امانمرد
دررگ‌های آبی‌ام ماند
ورودخانه‌هایی
که ازمن
بیرون می‌زدند
دیوانه‌وار خودکشی می‌کردند»
(شعرچهارده-صفحه ۲۴۶)
«نرگس دوست» ازنسل جدید شعراست در دهه‌ی نود، با (پنج مجموعه در گزینه اشعار) و (سه مجموعه شعر جدید) :«بادگرگ می‌آید»،«مرگ من دندان لقی می‌شود»،«همه چیز از دهان این زن شروع شد»، «من چهره‌ی گوناگون زنان هستم»، «سودابه که تن نبود»، و کتاب‌های جدید( ماه فلزی، برهنگی زن در ماه، شولیز و نامه‌های شاه‌توتی) اما مجموعه‌ی حاضر، گزینه‌ای از پنج تا کتاب‌های شاعر می‌باشد و درحقیقت نمونه‌ی کاملی از روند تکاملی یک شعر شاعر می‌باشد و نشان‌دهنده‌ی این واقعیت که نرگس دوست درشعر معاصر زنان آن قدر بزرگ و نامدار است که ناشری بتواند تنها با پنج کتاب، گزینه‌ی شعرش را چاپ کند و نگاه خاص وعام رابه سوی ایشان بکشاند. بانگاهی اجمالی به شعرهای نرگس دوست، می‌توان چند ویژگی را برای آنها برشمرد:۱-جسارت در زبان و بیان منحصربفرد
۲–همذات پنداری اشیا و این همانی آنها با زن
۳-تصویرهای بکر
۴-فضای یکدست ومحتوای کاملا زنانه‌ی همه‌ی شعرها
۵-نمایش مظلومیت زن و تلاش برای نجات آواز یوغ سلطه‌ی مذکر بی‌گمان، پس از نیم قرن، فروغی دیگر نه، نرگسی بزرگ در شعر معاصر ایران سر بر کشیده است، باجسارتی که در زبان و بیان دارد، و حتا گاهی صراحت بیان نرگس دوست، ازفروغ فرخ‌زاد پیشی می‌گیرد و شاهنامه را به تصویر می‌کشد با نگاهی تازه و نبوغ‌وار.
«ببوس
ببوس سودابه
مردانی که به غارهایت پناه آوردند
آب است تنت/آتش است تنت!
بادچه آرام
ازدریدگی تنت می‌گذرد
سینه‌هایت
خورشیدهایی
که می‌خواهند
روشن کنند جهان را..!»
(صفحه۲۰۸)
شاعر در همه‌ی شعرهایش از باد می‌‌گریزد. باد ستمگری که زن را در همه دوران له می‌کند یا با خود می‌برد.یادمان باشد که شاعر همه‌ی عناصر مادینه را درشعرهایش با زن و زنانگی، یگانه کرده و همه جا این باد است که گرگ صفت دراندیشه‌ی دریدن مادینه هاست.زن در شعر نرگس دوست باگل سرخ، پرنده، گوزن ماده، درخت، رودخانه و…یگانه می‌شود و همه‌ی آنها در برابر باد ایستاده‌اند تا پای مرگ وخودکشی!..
«باد گرگ می‌آید
گله‌ی گیسوانم
پریشان
ازکمر سرازیر می‌شوند»
(شعرنهم صفحه ی ۲۰)
وجالب اینکه اگر به اسامی کتاب‌های شاعر دقیق بشویم، می‌بینیم که همگی در تقارن باهمدیگر عمل می‌کنند. یادمان باشد که در متون اساطیری آب، ماه، عشق، مرگ و عناصر مادینه درطبیعت، نماد زایش ومرگ هردوهستند، همچون زن، که خود نماد زایش و مرگ، هر دو است و اتفاقا هر دو نماد جاودانگی! و بی‌دلیل نیست که شاعر دربسامد بالایی درشعرهایش، ازماه، رودخانه، خودکش ومرگ، سخن می‌گوید.شاعر در بیانی استعاره‌ای، زن، عشق و مرگ را اضلاع مثلث ازلی حیات می‌داند، و این استعاره‌ها درهمه‌ی آثار شاعر، به شکلی زنجیره‌ای ظاهر می‌شوند و حلقه‌ی مفقوده هم ندارد، و اگر هم اسامی متفاوت زنانه درشعرها می‌بینیم مانند آسیه، لیلون، سودابه، رودابه و…درحقیقت همه یکی‌اند و شاعر همچون آینه‌ای بازتاب همه‌ی آنها و رنج‌هایشان می‌باشد.
«پوست رودابه
آغاز شد
ازساقه‌ی گندم
وغوغای باد
دردشت‌های بی‌کران سینه‌اش
سر ساقه‌ها را
می‌شکافت!»
(صفحه ۲۸۸)
شاعران قدرازرنج زمانه وفرهنگ مسلط مذکردرعذاب است که بارها آرزوی مرگ و خودکشی می‌کند.درشعر«۳۱»ازمجموعه‌ی «سودابه که تن نبود»، به صراحت از«عالیجناب مرگ»می خواهد که از دست بادها نجاتش بدهد:
«عالیجناب
کاری برای پیراهنم بکن
بایقه‌ی دلبری‌اش که دارد
گردنم را می‌زند
عالیجناب باتوام
می‌خواهم عریانتر از هوا در آغوشت بخوابم
می‌شنوی
صدای مرا
عالیجناب
عالیجناب مرگ!»
(صفحه ۳۰۳)
وبی‌دلیل نیست که شاعر زبانی صریح و بی‌پرده را برای بیان دردها به کار می‌گیرد.بیانی آنقدر عریان، که گاهی تبدیل به زبانی به شدت مسلط که انسانی می‌شود که درشعر زنانه‌ی امروز ما، باکمی تخفیف، بی‌نظیر است.شاعر این جسارت زبانی را وامدار خود است:
«کابوس جهان
ازپستان بریده‌ی زنی شروع شد
که هرشب
برگرده‌ی چپ می‌خوابید
و تو دیوانه‌وار در تنش مست می‌کردی
بیدار که می‌شدی»
(ازمجموعه‌ی من چهره‌ی گوناگون زنان هستم.ص۱۳۱)
درختم مقال، ناچارم بگویم که نقد هم گاهی باید اسرار مگو را به تمامی فاش نکند. فکر می‌کنم از همین چندکلمه که نوشتم، شاعر و شعرش را به گونه‌ای معرفی کرده‌ام که مخاطب شعر را سرگشته‌اش کرده باشم.اگر باور کرده‌ایم که فروغ و پروین مرده است، برخیزیم و به نرگس ثانی، درشعر امروز، سلام بگوییم.هر چند که دور نیست که نسل آینده‌ی شعر خوش‌تر داشته باشد او را «نرگس اول» بخوانند.
عاشورای پوستِ رودابه
آغاز شد
از ساقه‌ی گندم
و غوغای باد
در دشت‌های بی‌کران سینه‌اش
سر ساقه‌ها را می‌شکافت!
رودابه
آن طرف رود، زن بودی
از ریشه‌هایت آب می‌خوردی
و روان بود
سینه‌ات از شیر تازه!
آب خورده‌ای‌و خورده‌ای به سنگ،
سر سنگ تشنه است
برای خوابیدنِ زیر پل
زیر پل فقط چشم‌های آبی زن
جریان دارد!
زنی که از کمان ابروانش
می‌توان
تیرهای زیادی را بیرون کشید
و در بازوی نازک زنان شاهنامه خلاص کرد!
نگاه کن به وقت اَبر
آفتاب دیوانه
آن چنان بر برهنگی‌اش می‌تابد
که گیاهان به رشد طبیعی‌شان
در پوسته‌ی زمین
ادامه می‌دهند!
رودابه ادامه‌ی چشم‌هایت کجاست؟!
جریان داشتی زیر پوست آب
و رودخانه
تازه به راه افتاده بود زیر پل!
و ما زنانی نازک بدن که زیر پل جلبک شدیم
و ریشه‌هامان
گیر کرده در گلوی سنگ
تیر و کمانت را
از شاهنامه بیرون بیاور
گلوی سنگ را بشکاف
که عذاب سنگ
تشنگی در آب است،
و عذاب ما رودی که زیر پوستمان
سرازیر می‌شود.
و عذاب تو رودابه
؟!
کمان ابروانت
برهنگی تنت زیر آفتاب!
آیا کسی به مثل تو زنی ندیده است؟
که اینگونه
سر ساقه‌های نازک را می‌شکافند
زنی که از شیارهای سینه‌اش
شیر می‌چکد،
و می‌خواهد معشوقه‌ی مردی باشد
که با اَسبی‌چموش
از شاهنامه برمی‌گردد
می‌بینی
زیر سم‌های این اَسب چموش
چگونه گندم
سر بلند می‌کند!
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
انتشارات نارنج چاپ سوم «گزینه اشعار» نرگس دوست را منتشر کرد.
کاوه کرباسی مدیر انتشارات نارنج گفت:
نرگس دوست شاعر ، نویسنده ، پژوهشگر،خبرنگار معاصر ایرانی است که در رشته‌ی کارگردانی سینما تحصیل نموده، ده‌ها عنوان مجموعه شعر و کار پژوهشی از ایشان منتشر شده، همینطور کارهای منتشر نشده‌های بسیاری دارد، و سردبیر مجله هنر و جامعه در بخش شعر و ادبیات ایران، در خبرگزاری کتاب ایران ایبنا کارکرده، اکنون کارشناس و خبرنگارروابط عمومی‌امور بین‌الملل- خانه کتاب و ادبیات ایران مشغول است!
وی همچین افزود: که نویسندگان و منتقدان معاصر بسیاری در مورد آثار ایشان نقد و خوانش داشته‌اند و مقالات زیادی نوشته و منتشر کرده‌اند، این گزینه اشعار شامل ۵ مجموعه شعر می‌باشد. «نرگس دوست» از شاعران جوان و تاثیر گذار؛ و به نقل و قول نشر آفتاب: از جمله شاعرانی که می‌توان امضای شاعر را در کلیت آثارش دید و خواند!
چاپ اول گزینه اشعار نرگس دوست در سال ۹۷ منتشر شد، و چاپ دوم اردی‌بهشت ماه و چاپ سوم آن تیرماه با توجه به علاقه‌ی مخاطبان و خوانندگان آثارش نیز روانه‌ی بازار کتاب می‌شود.
#جستار
#گزینه_اشعار
#چاپ_سوم
#نرگس_دوست
#پرویز_حسینی
#کاوه_کرباسی
#نشر_نارنج
#نقد_و_پژوهش_های_منتخب_در_سایت
#خانه_جهانی_ماه_گرفتگان
#فصلنامه_مطالعاتی_انتقادی_ماه_گرفتگی
موارد بیشتر
گفت‌وگوی ویژه با فیض شریفی مصاحبه کننده: ندا پیشوا (بخش دوم)(فصلنامۀ بین‌المللی ماه‌گرفتگی سال سوم/ شمارۀ نهم/بهار ۱۴۰۴)
بازخوانی روایت‌شناسی و ترامتنیت ژراژ ژنت✍مریم گمار (فصلنامۀ بین‌المللی ماه‌گرفتگی سال سوم/ شمارۀ نهم/بهار ۱۴۰۴)
زنان گم‌شده در شعرهای محمدرضا براری ✍دکتر علی تسلیمی(فصلنامۀ بین‌المللی ماه‌گرفتگی سال سوم/ شمارۀ نهم/بهار ۱۴۰۴)