فصلنامۀ بین‌المللی ماه‌گرفتگی
سال دوم/ شمارۀ هشتم/زمستان ۱۴۰۳
مطالعات تخصصی اندیشه و فلسفه
هرمنوتیک
✍دکتر سید مهدی نژادهاشمی
کوتاه می‌خواهیم بپردازیم به اینکه عدم قطعیت معنا چیست.
از استدلال‌های افرادی از جمله ژاک دریدا، میشل فوکو، رولان بارت، می‌شود دریافت آنها گسترش‌دهنده‌ی نظریه عدم قطعیت معنی هستند.
هرمنوتیک مسئله‌ی فهم متون است، به‌معنای باز کردن و تفسیر متون، که از ریشه‌ی هرمس؛ شخصی که در اساطیر پایه‌گذاری زبان و خط، به او نسبت داده می‌شود، اخذ شده.
جایی‌که سخن از تحلیل و فهم متون به‌میان می‌آید. پا در حوزه‌ی هرمنوتیک می‌گذاریم. در این گستره‌ی شناخت، مؤلف به‌هیچ‌وجه مدنظر اصلی نیست؛ لذا هر کسی به مقتضای عصر و زمان خود برداشت از متون را دارد. به‌این‌خاطر که ما از زمینه‌های تاریخی ارجاعات بی‌خبریم یا از آن فاصله گرفته‌ایم، اینجاست که شک در فهم متون کهن پیش می‌آید.
هرمنوتیک سنتی بر این اعتقاد است متن را نویسنده تولید کرده و نشانگر ذهن نویسنده است، به این نظریه قطعیت ذهن یا نیت نویسنده می‌گویند. در هرمنوتیک جدید سخن از عدم قطعیت معناست، باید در نظر داشت این سخن در خصوص متن به‌جای‌مانده است و دلیلی نمی‌شود استدلال کنیم و بگوییم چون متن قطعیت معنا ندارد؛ ما بی‌معنا بنویسم یا ناشعر یا دادایی مسلک یا آنارشیسم گونه. برای مثال اگر با ابیات حافظ روبه‌رو می‌شویم و مفسرین نظرات متفاوتی دارند، مثلاً عشق زمینی و آسمانی را برخی قبول دارند و برخی نه، یا اشعار صائب تبریزی یا دیگر شعرا را. در نظر بگیریم و تفاسیر متفاوتی ازآن شود، وارد عدم قطعیت معنا می‌شویم. این عدم قطعیت معنا، ریشه در ظرفیت‌های کلام و معنا دارد اگر به این مسئله توجه کنیم کلمات، شامل حقیقت و مجاز می‌شود، وارد استعاره و دیگر صنعات می‌شود، درک چندمعنایی و عدم قطعیت معنا دور از دسترس نخواهد بود. بحث‌های فلسفه‌ی معنا را از دید وینگنشتاین و آوستین دنبال نمایید، بیشتر با این موارد آشنایی می‌یابید.
اینکه در جلسات نقد و اظهار ادبی می‌گویند به معنا کاری نداریم؛ از جهت منتقدان نو پساساختارگرایان و ساختگرایان با عدم قطعیت معنا مواجه است و مخالف قطعیت معنا و نیت مؤلف هستند نه اینکه بی‌معنایی و عدم انتقال معانی داشته باشد، هرچند عدم انتقال معنا خود مکتبی دیگر را به‌وجود آورد.
فرمالیست‌ها مخصوصاً پیروان دوسوسور معتقدند متون به‌جای مانده از نویسندگان به هر صورت دارای معنا است؛ اما این به معنای قطعیت و یگانگی معنا نیست.
اصولاً شعر، وادی ابراز یک معنا و رویداد نیست؛ تصویرگری یک معنا و رویداد را فیلم‌های رئال، تصویربرداری، نقاشی و وقایع‌نگاری انجام می‌دهد.
لینک دریافت پی‌دی‌اف شماره هشتم فصلنامه‌بین‌المللي‌ماه‌گرفتگی/ زمستان ۱۴۰۳:
انتشار فصلنامه‌بین‌المللي‌ماه‌گرفتگی سال دوم/شماره هشتم/زمستان ۱۴۰۳(دريافت فایل پی‌دی‌اف)
#فصلنامه_بین_المللی_ماه_گرفتگی
#سال_دوم
#شماره_هشتم
#زمستان_۱۴۰۳
موارد بیشتر
فصلنامۀ ماه‌گرفتگی سال دوم/ شمارۀ هشتم/زمستان ۱۴۰۳ (اندیشه روشنگری از نگاه امانوئل کانت)
فصلنامۀ ماه‌گرفتگی سال دوم/ شمارۀ هشتم/زمستان ۱۴۰۳ (نقد و بررسی کتاب مجموعه شعر تهرانِ چشمهای تو)
فصلنامۀ ماه‌گرفتگی سال دوم/ شمارۀ هشتم/زمستان ۱۴۰۳ (تحلیل نگاه غیرایدئولوژیک سپهری به جامعه و هنر و ارزش‌های اجتماعی شعر او)