نقد و تحلیلی بر مجموعه داستان “شهر کریستال” (مهدیه عباس‌پور)

نقد و پژوهش‌ منتخب در سایت

نقد و تحلیلی بر مجموعه داستان
“شهر کریستال” اثر مریم رئیس‌دانا

✍️ نویسنده و منتقد: مهدیه عباس‌پور
مترجم و دانشجوی دکترای زبان شناسی

مریم رئیس‌دانا، مترجم و نویسنده ایرانی، با سابقه‌ای طولانی در عرصه ترجمه و تألیف، چهره‌ای شناخته‌شده در ادبیات معاصر ایران است. او که فعالیت ادبی خود را با ترجمه نامه‌های صادق هدایت آغاز کرد، در طول سال‌ها آثار متنوعی از جمله رمان، مجموعه داستان، شعر را به فارسی برگردانده است. رئیس‌دانا علاوه بر ترجمه، در زمینه نویسندگی نیز فعال است و مجموعه داستان «عبور» و کتاب «متلک پتلک» از جمله آثار او در این حوزه هستند. او همچنین در زمینه روزنامه‌نگاری و ویراستاری نیز فعالیت داشته و با مطبوعات داخل و خارج از کشور همکاری کرده است. رئیس‌دانا که در حال حاضر در کالیفرنیا زندگی می‌کند، به تازگی مجموعه داستان «شهر کریستال» را به فارسی ترجمه کرده است که با توجه به سوابق درخشان او در حوزه ترجمه، انتظار می‌رود این اثر نیز با استقبال خوانندگان روبرو شود.

مریم رئیس‌دانا در مجموعه داستان «شهر کریستال»، با نثری روان و نگاهی تیزبین، به کنکاش احساسات و نیات درونیِ شخصیت‌هایی می‌پردازد که در میان روزمرگی‌های زندگی، در تکاپوی یافتن معنا و هدفی والاتر هستند. او با ظرافت، نیاز ذاتی انسان به معنا را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه ناکامی در یافتن این معنا می‌تواند به احساس پوچی و بی‌هدفی بینجامد؛ چالشی که به ویژه در جهان مدرن، بسیاری را به خود درگیر کرده است.  این مجموعه با ظرافتی مثال‌زدنی، تصویری چند لایه از انسان معاصر و جامعه‌ی پیرامونش را به تصویر می‌کشد. نویسنده با تسلط بر تکنیک‌های مختلف روایی و زبانی، فضایی را خلق می‌کند که همزمان آشنا و غریب، واقعی و خیال‌پردازانه است. این فضا، یک فضای وجودی است که نه تنها بستر اتفاقات داستان است، بلکه خود به عنوان یک شخصیت در روایت نقش دارد.

یکی از نقاط قوت «شهر کریستال»، زبان صریح و بی‌تکلف آن است. رئیس‌دانا از اطناب و پیچیدگی‌های زبانی پرهیز می‌کند و با زبانی ساده و روان، به دل روایت می‌رود. این سادگی و روانی زبان، خواننده را به راحتی با داستان همراه می‌کند و او را در فضای آن غرق می‌نماید. در کنار زبان، تنوع در شیوه‌ی روایت داستان‌ها نیز قابل توجه است. نویسنده با مهارت از تکنیک‌های مختلف روایت مانند تک‌گویی درونی، جریان سیال ذهن، گفتگو و روایت سوم شخص استفاده می‌کند و با این کار به داستان خود پویایی و تنوع می‌بخشد. او با دقت در انتخاب زاویه دید و شیوه‌ روایت، خواننده را به دنبال روایت می‌کشاند و او را با شخصیت‌ها و فضای داستان همراه می‌کند. گویی خواننده خود در کنار شخصیت‌ها قدم می‌زند و دنیا را از دریچه‌ نگاه آنان می‌بیند.

رئیس‌دانا در «شهر کریستال» به خلق شخصیت‌های ملموس و باورپذیر می‌پردازد. شخصیت‌های این مجموعه داستان، آدم‌های عادی با دغدغه‌های روزمره هستند. نویسنده با ظرافت به جزئیات رفتاری و درونی شخصیت‌ها می‌پردازد و آنها را به شکلی واقع‌گرایانه به تصویر می‌کشد. این شخصیت‌ها به قدری زنده و قابل لمس هستند که خواننده به راحتی می‌تواند با آنها همذات‌پنداری کند و در احساسات و تجربیاتشان شریک شود. گویی این شخصیت‌ها نه زاده‌ تخیل نویسنده، که صرفاً‌ انعکاسی از آدم‌های واقعی پیرامون ما هستند.

موضوعات و دغدغه‌های مختلفی در «شهر کریستال» مطرح می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به جستجوی هویت، مهاجرت، تنهایی و عشق اشاره کرد. نویسنده با نگاهی انتقادی به بررسی موضوع هر روایت می‌پردازد و مسائل و چالش‌های انسان معاصر را به شیوه‌ای ملموس به خواننده می‌نمایاند. او با بیان هنرمندانه‌ خود، خواننده را به تفکر و تأمل در مورد این موضوعات دعوت می‌کند.

یکی از مضامین محوری «شهر کریستال»، هویت و پدیده مهاجرت است. بسیاری از داستان‌های این مجموعه، بیان غیرمستقیمِ تجربیات مهاجران ایرانی در کشورهای دیگر و چالش‌های آنها در زمینه حس تعلق و هویت است. رئیس‌دانا با دقت به بررسی تأثیر مهاجرت بر هویت فردی و جمعی می‌پردازد و نشان می‌دهد که این پدیده چگونه می‌تواند به گسست فرهنگی و احساس بیگانگی منجر شود. شخصیت‌های مهاجر در داستان‌های «شهر کریستال» در میان دو فرهنگ معلق هستند و گویی به هیچ‌کدام تعلق ندارند. روایت‌های این مجموعه گاه‌و بی‌گاه اشاره‌ای است به این تعلیق بینافرهنگی و انسان‌هایی که در تلاش برای یافتن جایگاه خود در جهانی ناآشنا، با روان خود در جدال‌اند.

زنان در «شهر کریستال» نقش محوری و تأثیرگذاری دارند. رئیس‌دانا به شکلی واقع‌گرایانه و بدون کلیشه به تصویر زنان می‌پردازد و آنها را با تمام قدرت و ضعف‌هایشان نشان می‌دهد. زنان در این داستان‌ها شخصیت‌های پیچیده و چند بعدی هستند که با چالش‌های مختلفی مواجه می‌شوند و برای معنا بخشی به هستی خود در زندگی شخصی و در جامعه‌ای که بخشی از آن محسوب می‌شوند، به شیوه‌های مختلف و فعالانه در تکاپو هستند. رئیس‌دانا زنان را با تمام ابعاد وجودیشان به صحنه داستان‌ها می‌آورد. او با بیانی بی‌طرفانه و به دور از تعصب، آنها را نه به عنوان  «دیگری» در جامعه،‌ بلکه به عنوان سوژه‌هایی با آگاهی و عاملیت به تصویر می‌کشد.

نویسنده در «شهر کریستال» به شکلی هنرمندانه از هنر و ادبیات استفاده می‌کند. او در داستان‌های خود به آثار هنری و ادبی معروف جهان اشاره می‌کند و از آنها برای بیان مفاهیم و ایده‌های خود بهره می‌برد. این اشارات و ارجاعات بینامتنی، به خواننده کمک می‌کند تا متن را نه به عنوان یک واحد مستقل، بلکه به عنوان بخشی از یک شبکه‌ی وسیع‌تر بداند و با عمق بیشتری با داستان‌ها ارتباط برقرار کند و لایه‌های مفهومی آنها را کشف نماید.

«شهر کریستال» از نظر سبک و ساختار نیز اثری قابل توجه است. رئیس‌دانا در این مجموعه از تکنیک‌های مدرن داستان‌نویسی استفاده می‌کند و با شکستن ساختارهای سنتی، به داستان‌های خود جذابیت می‌بخشد. او با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تغییر زاویه دید، تقطیع زمان و استفاده از نماد و استعاره، فضاهایی منحصربه‌فرد و تأثیرگذار را خلق می‌کند. در مجموع، «شهر کریستال» با داستان‌های متنوع،  اثری ارزشمند در ادبیات معاصر ایران است که با زبانی روان، روایت‌هایی گیرا و شخصیت‌هایی باورپذیر، به جهان درونی انسان معاصرِ ایرانی نفوذ می‌کند. این مجموعه با پرداختن به موضوعات روز و استفاده از تکنیک‌های نوآورانه، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در ادبیات داستانی ایران پیدا کند و خوانندگان ایرانی را به تفکر و تأمل در مورد مسائل و چالش‌های زندگی دعوت نماید. خواندن این مجموعه برای همه کسانی که به دنبال ادبیاتی تأمل‌برانگیز هستند، لذت‌بخش ‌خواهد بود.

در یادداشت ناشر آمده است:
نسخهٔ الکترونیکی مجموعه‌داستان «شهر کریستال» با فرمت ای‌پاب و چیدمان سیال متن روی پلت‌فرم‌های Apple ‌‌Books و Google Play Books تنها با یک کلیک در ۷۰ کشور جهان در دسترس است.
نسخهٔ چاپی این کتاب را می‌توان از کتاب‌فروشی پان‌به در داون‌تاون ونکوور، به‌صورت حضوری و آنلاین با امکان ارسال به تمام نقاط دنیا و همچنین از طریق وب‌سایت آمازون در کشورهای مختلف خریداری کرد. علاوه بر این، نسخهٔ چاپی در بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین کشورهای مختلف ازجمله بارنز اند نوبل، والمارت، و eBay در آمریکا و Dussmann‏، Waterstones‏، AbeBooks‏، Adlibris و bol در اروپا در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
برای خرید نسخه‌های چاپی و الکترونیکی کتاب از لینک زیر دیدن کنید:
https://bit.ly/RahaaBookstore

#مقاله
#مهدیه_عباس_پور
#شهر_کریستال
#مریم_رئیس_دانا
#نقد_و_پژوهش_های_منتخب_در_سایت
#خانه_جهانی_ماه_گرفتگان
#فصلنامه_مطالعاتی_انتقادی_ماه_گرفتگی