ژان دیلمان

جمعه‌ها با معرفی فیلم و کارگردان

این بخش توسط نویسنده، منتقد و پژوهشگر سینما جناب امیرحسین تیکنی ارائه می‌شود.

فیلم “ژان دیلمان”
کارگردان: شانتال آکرمن
۱۹۷۵
با بازی دلفین سریگ

ژان دیلمان را باید یکی از بهترین و تاثیرگذارترین فیلمهای شانتال آکرمن، کارگردان فمینیست بلژیکی دانست. فیلم سه ساعت و بیست دقیقه‌ای که روایتگر روزمره‌گی زنی است که همراه با پسرش زندگی می‌کند. در ابتدا بیننده با آرامشی ماشینی و منظم با  زندگی روزانه او  ژان آشنا می‌شود. به تدریج تنهایی و پیامدهای تنها ماندن، خودشان را نشان می‌دهند و شکنندگی پایه و اساس این نظم ساختگی پدیدار می‌شود. تا جایی که به یکباره عصیان و خشمی آنی ‌بر وجود ژان غالب می‌شود.
ژان دیلمان فیلمی از نسل دوم جریان موج نوی سینمای اروپاست، فیلمی که مخاطب جدی هنر هفتم از آن لذت خواهد برد اما مخاطبی که از سینما انتظار سرگرم شدن داشته باشد نمی‌تواند تا پایان فیلم حوصله کند. آنچه ژان دیلمان را به یک شاهکار تبدیل می‌کند دو ویژگی منحصر به فرد آن است.
نخست ریتم داستان است که از یک زندگی روزمره که همراه با رضایتمندی ژان از شرایط است آغاز می‌شود ، روزمرگی‌ها کاملا تکراری ادامه می‌یابد اما تاب ژان کم کم و روز به روز  تغییر می‌کند تا به نمای هولناک پایانی برسیم.
در نمای پایانی، ناگهان چشم‌های غمگین ژان لب به سخن می‌گشاید. وقتی بر لب‌های غمگین‌ترش مهر سکوت خورده‌است، در برابر چشم‌های مبهوت بیننده، چشم‌های ژان است که به آتشفشانی از درد بدل شده است. آنچه مدت‌ها در ذهن ژان می‌گذشته است هر چند دیر اما همچون مذاب داغی از حدقه‌‌ی چشم‌های بی‌رمقش بیرون می‌زند، در قاب دوربین به ثبت می‌رسد، بر پرده سینما آشکار می‌شود و همچون هیبت مهیب پتکی کوبیده بر میز، ما را میخکوب دادخواهی خود از زندگی می‌کند. ژان آرام پشت میز نشسته است. در دستان‌ خونینش، قیچی برنده‌ای را پنهان کرده است، همدمی خشمگین که سال‌هاست با او بوده و در قلب ژان زیسته است و امروز بی‌هیچ احسالس گناهی، در گلوگاه جهانی مردانه و سلطه‌طلب فرو رفته است. ژان پنج دقیقه روبروی دوربین می‌نشیند تا به تیتراژ پایانی برسیم. در این پنج دقیقه باید بوی تن آخرین مرد هوسبازی که ژان را در آغوش کشیده است، از مشامش پریده باشد و بویِ خونِ گلوگاهِ خونینِ مرد فضا را پر کرده باشد. شانتال آکرمن در ژان دیلمن، یکی از مهمترین آثار سینمای مولف جهان، بی‌رحمانه در داستانی آرام و بلند، زندگی روزمره زنی را به تصویر می‌کشد که از نشاطی بی‌بدیل به جنونی هوشمند می‌رسد. امید و ناامیدی هولناکی که ریشه‌یِ مشترکی دارند و تصویری دقیق از پوچی جهانی را به نمایش می‌گذارند که هر لحظه در جستجوی گمشده‌ای سرگردان‌تر و ناتوان‌تر می‌شود. اما آن گمشده چیست؟!

#جمعه_ها_با_فیلم
#ژان_دیلمان
#شانتال_آکرمن
#امیر_حسین_تیکنی
#خانه_جهانی_ماه_گرفتگان
#فصلنامه_ماه_گرفتگی